हिंदी बारहखड़ी | Hindi Barakhadi

सबसे पहले हिंदी भाषा को सिखने के लिए बच्चो को वर्णमाला सीखनी बहोत ही जरुरी स्टेप है, जिसके बाद वह धीरे धीरे हिंदी बारहखड़ी (Hindi Barakhadi) सीखना शुरू करते है। यह हिंदी भाषा सीखने का एक अनिवार्य हिस्सा है। यह विभिन्न ध्वनियों और शब्दों को बनाने के लिए स्वरों के साथ व्यंजन के संयोजन को दर्शाता है। इसे सिखने से अलग अलग प्रकार के शब्दों का उच्चारण, पढ़ने और लिखने के कौशल को बेहतर बनाने में मदद मिलती है, जिससे यह बच्चो और भाषा के प्रति उत्साही लोगों के लिए एक महत्वपूर्ण कदम बन जाता है।

हिंदी में, प्रत्येक व्यंजन अलग-अलग स्वरों के साथ जोड़े जाने पर अपनी ध्वनि बदलता है, जिससे अद्वितीय शब्दांश बनते हैं। हिंदी ध्वन्यात्मकता सीखने के लिए यह संरचित दृष्टिकोण बच्चों और अन्य भाषा के वक्ताओं के लिए भाषा को समझना आसान बनाता है। चाहे आप अपने हिंदी लेखन कौशल को बेहतर बनाने के इच्छुक छात्र हों या शैक्षिक संसाधनों की तलाश करने वाले शिक्षक हों, यह आर्टिकल सीखने को मज़ेदार और प्रभावी बनाने के लिए एक व्यापक हिंदी बारहखड़ी चार्ट, उदाहरण और प्रिंट करने योग्य वर्कशीट प्रदान करता है, जो सभी बिलकुल फ्री है।

Contents show

हिंदी बारहखड़ी: महत्वपूर्ण जानकारी, संपूर्ण चार्ट, उच्चारण, वर्कशीट और उदाहरण (Kakahara- Hindi Barakhadi: Important information, complete chart, pronunciation, worksheets and examples)

परिचय: हिंदी बारहखड़ी क्या है? (Introduction: What is Hindi Barakhadi?)

हिंदी बारहखड़ी (Barakhadi) किसी भी भाषा को सीखने का सबसे महत्वपूर्ण आधार होता है। यह वर्णमाला के अक्षरों के साथ स्वर (Vowels) और व्यंजन (Consonants) के मेल से बनती है। हिंदी बारहखड़ी को समझने से भाषा में शब्दों का सही उच्चारण और लेखन आसान हो जाता है।

हिंदी बारहखड़ी का महत्व (Importance of Hindi Barakhadi)

  • भाषा की बुनियादी समझ: हिंदी पढ़ने और लिखने की नींव मजबूत होती है।
  • स्पष्ट उच्चारण और लिखावट: अक्षरों और ध्वनियों को सही तरीके से पहचानना आसान होता है।
  • शब्द निर्माण की दक्षता: हिंदी शब्दों की सही पहचान करने में मदद करता है।
  • बच्चों के लिए उपयोगी: प्राथमिक कक्षाओं के विद्यार्थियों के लिए हिंदी सीखने का पहला कदम।

हिंदी वर्णमाला (Hindi Varnamala)

barakhadi hub hindi varnamala

स्वर (Vowels)

13 स्वर: अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, ए, ऐ, ओ, औ, अं, अः

व्यंजन (Consonants)

36 व्यंजन: क, ख, ग, घ, ङ, च, छ, ज, झ, ञ, ट, ठ, ड, ढ, ण, त, थ, द, ध, न, प, फ, ब, भ, म, य, र, ल, व, श, ष, स, ह, क्ष, त्र, ज्ञ |

हिंदी बारहखड़ी सीखने के स्टेप-बाय-स्टेप तरीके (Step-by-step method to learn Hindi Barhakhadi)

  1. पहले स्वर और व्यंजन को समझें।
  2. स्वर की मात्रा को समजे, जो सभी व्यनजन के साथ मिल कर एक अलग ध्वनि उत्पन्न करती है
  3. बारहखड़ी चार्ट देखें और उच्चारण करें।
  4. ट्रेसिंग शीट्स से लिखने का अभ्यास करें।
  5. शब्द बनाकर स्पष्ट उच्चारण और लेखन का अभ्यास करें।

हिंदी स्वर की मात्रा (Hindi Swar Matra)

जब की आपको हिंदी वर्णमाला का ज्ञान है, तो आपको क्रम के अनुसार स्वर को मिलाके व्यंजन से बने वर्ण और ध्वनि को याद रखना है। इससे आप बाराखड़ी को आसानी से याद रख सकते है।

hindi barakhadi matra chart for kids
अंअः
ि
काकिकीकुकूकृकेकैकोकौकंकः

हिंदी बारहखड़ी तालिका या क से ज्ञ तक हिंदी बारहखड़ी चार्ट (Barakhadi Table in Hindi or Ka Se Gya Tak Hindi Barakhadi Chart With Audio)

“ऋ” भी एक स्वर है, जो मुख्य रूप से संस्कृत भाषा का है। लुप्त प्राय होने की वजह से इससे मिल कर बने वर्ण बारहखड़ी शामिल नहीं है, क्यों की इसका प्रयोग हिंदी में काफी कम होता है, आप आज जो शब्द इस स्वर से बने बोलते है, वह सभी सीधे संस्कृत भाषा में से लिए गए है।

काकिकीकुकूकेकैकोकौकंकः

खाखिखीखुखूखेखैखोखौखंखः

गागिगीगुगूगेगैगोगौगंगः

घाघिघीघुघूघेघैघोघौघंघः

चाचिचीचुचूचेचैचोचौचंचः

छाछिछीछुछूछेछैछोछौछंछः

जाजिजीजुजूजेजैजोजौजंजः

झाझिझीझुझूझेझैझोझौझंझः

टाटिटीटुटूटेटैटोटौटंटः

ठाठिठीठुठूठेठैठोठौठंठः

डाडिडीडुडूडेडैडोडौडंडः

ढाढिढीढुढूढेढैढोढौढंढः

णाणिणीणुणूणेणैणोणौणंणः

तातितीतुतूतेतैतोतौतंतः

थाथिथीथुथूथेथैथोथौथंथः

दादिदीदुदूदेदैदोदौदंदः

धाधिधीधुधूधेधैधोधौधंधः

नानिनीनुनूनेनैनोनौनंनः

पापिपीपुपूपेपैपोपौपंपः

फाफिफीफुफूफेफैफोफौफंफः

बाबिबीबुबूबेबैबोबौबंबः

मामिमीमुमूमेमैमोमौमंमः

यायियीयुयूयेयैयोयौयंयः

रारिरीरुरूरेरैरोरौरंरः

लालिलीलुलूलेलैलोलौलंलः

वाविवीवुवूवेवैवोवौवंवः

शाशिशीशुशूशेशैशोशौशंशः

षाषिषीषुषूषेषैषोषौषंषः

सासिसीसुसूसेसैसोसौसंसः

हाहिहीहुहूहेहैहोहौहंहः

क्ष

क्षक्षाक्षिक्षीक्षुक्षूक्षेक्षैक्षोक्षौक्षंक्षः

त्र

त्रत्रात्रित्रीत्रुत्रूत्रेत्रैत्रोत्रौत्रंत्रः

ज्ञ

ज्ञज्ञाज्ञिज्ञीज्ञुज्ञूज्ञेज्ञैज्ञोज्ञौज्ञंज्ञः

श्र

श्रश्राश्रिश्रीश्रुश्रूश्रेश्रैश्रोश्रौश्रंश्रः
ka se gya tak hindi barakhadi chart

हिंदी और अंग्रेजी बारहखड़ी चार्ट (Barakhadi in Hindi and English Chart)

हिंदी के साथ आप अंग्रेजी बारहखड़ी सीखते है, तो आप अंग्रेजी शब्द को लिखना पढ़ना भी आसानी से सिख सकते है। हलाकि सभी भाषा के अपने नियम होते है, तो हिंदी जैसे सभी अंग्रेजी शब्दों का उच्चारण सामान नहीं हो सकता।

barakhadi in hindi and english chart
काकिकीकुकूकेकैकोकौकंकः
KKaKiKeeKuKooKeKaiKoKauKanKah
खाखिखीखुखूखेखैखोखौखंखः
KhKhaKhiKheeKhuKhooKheKhaiKhoKhauKhanKhah
गागिगीगुगूगेगैगोगौगंगः
GGaGiGeeGuGooGeGaiGoGauGanGah
घाघिघीघुघूघेघैघोघौघंघः
GhGhaGhiGheeGhuGhooGheGhaiGhoGhauGhanGhah
चाचिचीचुचूचेचैचोचौचंचाः
ChChaChiCheeChuChooCheChaiChoChauChanChah
छाछिछीछुछूछेछैछोछौछंछः
ChhChhaChhiChheeChhuChhooChheChhaiChhoChhauChhanChhah
जाजिजीजुजूजेजैजोजौजंजः
JJaJiJeeJuJooJeJaiJoJauJanJah
झाझिझीझुझूझेझैझोझौझंझः
JhJhaJhiJheeJhuJhooJheJhaiJhoJhauJhanJhah
टाटिटीटुटूटेटैटोटौटंटः
TTaTiTeeTuTooTeTaiToTauTanTah
ठाठिठीठुठूठेठैठोठौठंठः
ThThaThiTheeThuThooTheThaiThoThauThanThah
डाडिडीडुडूडेडैडोडौडंडः
DDaDiDeeDuDooDeDaiDoDauDanDah
ढाढिढीढुढूढेढ़ैढ़ोढौढंढ़:
DhDhaDhiDheeDhuDhooDheDhaiDhoDhauDhanDhah
णाणिणीणुणूणेणैणोणौणंणः
NNaNiNeeNuNooNeNaiNoNauNanNah
तातितीतुतूतेतैतोतौतंतः
TTaTiTeeTuTooTeTaiToTauTanTah
थाथिथीथुथूथेथैथोथौथंथः
ThThaThiTheeThuThooTheThaiThoThauThanThah
दादिदीदुदूदेदैदोदौदंदः
DDaDiDeeDuDooDeDaiDoDauDanDah
धाधिधीधुधूधेधैधोधौधंधः
DhDhaDhiDheeDhuDhooDheDhaiDhoDhauDhanDhah
नानिनीनुनूनेनैनोनौनंनः
NNaNiNeeNuNooNeNaiNoNauNanNah
पापिपीपुपूपेपैपोपौपंपः
PPaPiPeePuPooPePaiPoPauPanPah
फाफिफीफुफूफेफैफोफौफंफः
PhPhaPhiPheePhuPhooPhePhaiPhoPhauPhanPhah
बाबिबीबुबूबेबैबोबौबंबः
BBaBiBeeBuBooBeBaiBoBauBanBah
भाभिभीभुभूभेभैभोभौभंभः
BhBhaBhiBheeBhuBhooBheBhaiBhoBhauBhanBhah
मामिमीमुमूमेमैमोमौमंमः
MMaMiMeeMuMooMeMaiMoMaumanMah
यायियीयुयूयेयैयोयौयंयः
YYaYiYeeYuYooYeYaiYoYauYanYah
रारिरीरुरूरेरैरोरौरंरः
RRaRiReeRuRooReRaiRoRauRanRah
लालिलीलुलूलेलैलोलौलंलः
LLaLiLeeLuLooLeLaiLoLauLanLah
वाविवीवुवूवेवैवोवौवंवः
VVaViVeeVuVooVeVaiVoVauVanVah
शाशिशीशुशूशेशैशोशौशंशः
ShShaShiSheeShuShooSheShaiShoShauShanShah
षाषिषीषुषूषेषैषोषौषंषः
ShShaShiSheeShuShooSheShaiShoShauShanShah
सासिसीसुसूसेसैसोसौसंसः
SaSaaSiSeeSuSooSeSaiSoSauSanSah
हाहिहीहुहूहेहैहोहौहंहः
HHaHiHeeHuHooHeHaiHoHauHanHah
क्षक्षाक्षिक्षीक्षुक्षूक्षेक्षैक्षोक्षौक्षंक्षः
KshKshaKshiKsheeKshuKshooKsheKshaiKshoKshauKshanKshah
त्रत्रात्रित्रीत्रुत्रूत्रेत्रैत्रोत्रौत्रंत्रः
TrTraTriTreeTruTrooTreTraiTroTrauTranTrah
ज्ञज्ञाज्ञिज्ञीज्ञुज्ञूज्ञेज्ञैज्ञोज्ञौज्ञंज्ञः
GyGyaGyiGyeeGyuGyooGyeGyaiGyoGyauGyanGyah

हिंदी बारहखड़ी सीखने के आसान तरीके (Easy ways to learn Hindi Barhakhadi)

  • बारहखड़ी चार्ट याद करें – इसे रोज़ पढ़ें और लिखने का अभ्यास करें।
  • फ्लैशकार्ड और चित्रों का उपयोग करें – चित्रों के साथ शब्द याद करना आसान होता है।
  • उच्चारण पर ध्यान दें – सही उच्चारण से भाषा समझने में मदद मिलती है।
  • शब्दों में प्रयोग करें – बारहखड़ी को रोज़मर्रा के शब्दों में लागू करें।
  • अभ्यास पुस्तिका और वर्कशीट हल करें – इससे याददाश्त तेज़ होगी।

हिंदी बारहखड़ी का उच्चारण और लेखन अभ्यास (Pronunciation and writing practice of Hindi Barhakhadi)

उच्चारण के कुछ नियम:

  • स्वरों का सही उच्चारण – “ई” और “इ”, “ऊ” और “उ” में अंतर समझें।
  • अनुस्वार (ं) और विसर्ग (ः) का सही प्रयोग – उदाहरण: “हंस” और “हः”।
  • हलंत (्) का प्रयोग – जब कोई व्यंजन बिना स्वर के होता है तो हलंत लगाया जाता है।

हिंदी बारहखड़ी के उदाहरण और शब्द निर्माण (Hindi Barakhadi Examples and Word Formation)

यहाँ आपको 50 से ज्यादा सरल शब्द दिए गए है, जिसकी स्वर और व्यनजन की संधि भी दी गई है।

Noव्यंजन + स्वरउदाहरण शब्द
1क + अ = ककमल, कक्षा
2च + ऊ = चूचूड़ी, चूहा
3च + आ = चाचावल, चाबी
4म + इ = मिमित्र, मिठाई
5ध + आ = धाधागा, धारणा
6न + ऐ = नैनैनीताल, नैतिक
7घ + अ = घघर, घड़ी
8त + ऐ = तैतैश, तैयार
9झ + ऊ = झूझूला, झूठ
10स + ऊ = सूसूची, सूर्य
11ग + ई = गीगीत, गीला
12ख + आ = खाखाना, खास
13र + ई = रीरीता, रीढ़
14ख + उ = खुखुशी, खुराक
15ठ + ओ = ठोठोस, ठोकर
16फ + ई = फीफिल्म, फीता
17ठ + अ = ठठंड, ठिकाना
18स + ऐ = सैसैनिक, सैकड़ा
19फ + उ = फुफुट, फुर्ती
20झ + आ = झाझाड़, झांझ
21ड + अ = डडाक, डिब्बा
22ब + ऐ = बैबैग, बैल
23भ + आ = भाभारत, भाषण
24ज + ओ = जोजोड़ा, जोकर
25व + ई = वीवीणा, वीडियो
26फ + अ = फफल, फरिश्ता
27ब + औ = बौबौना, बौद्ध
28च + अ = चचमक, चमेली
29ठ + ऊ = ठूठूँस, ठूट
30क + उ = कुकुछ, कुश्ती
31ह + ओ = होहोटल, होश
32ढ + ओ = ढोधोखा, ढोल
33ट + अं = टंटंकार, टंकी
34की + ई = कीकीड़ा, कीमती
35ट + अ = टटमाटर, टोल
36ब + ई = बीबीज, बीमार
37ट + इ = टिटिकट, टिफिन
38प + ओ = पोपोता, पोशाक
39ल + ऊ = लूलूंगी, लूट
40झ + ऐ = झैझैंपना, झैला
41न + ऊ = नूनून, नूडल्स
42फ + आ = फाफार्म, फाटक
43ढ + ए = ढेढेर, ढेला
44ठ + ऐ = ठैठैठ, ठैंठ
45ब + ए = बेबेटी, बेरी
46र + ओ = रोरोज, रोटी
47द + ए = देदेवी, देवता
48ह + ऊ = हूहूल, हूबहू
49च + अं = चंचंपा, चंद्र
50झ + अ = झझरना, झांकी
51ग + आ = गागाना, गाड़ी
52न + ओ = नोनोट, नोकिया
53प + ए = पेपेड़, पेपर
54म + ऊ = मूमूली, मूर्ख
55र + ऊ = रूरूठा, रूप
56त + उ = तुतुलसी, तुफान
57ठ + उ = ठुठुकराना, ठुमका
58न + ई = नीनीचे, नील
59द + ऊ = दूदूध, दूर
60क + ऐ = कैकैसा, कैंडी
61न + अ = ननमक, नयन
62ध + अ = धधन, धक्का
63झ + ऊ = झूझूला, झूठ
64प + अ = पपटाखा, पक्षी
65त + ओ = तोतोता, तोरण
66ह + इ = हिहिमालय, हिचकी

हिंदी बारहखड़ी वर्कशीट और अभ्यास सामग्री (Hindi Barakhadi Worksheet and Practice Materials)

हिंदी बारहखड़ी सीखने के लिए वर्कशीट्स क्यों ज़रूरी हैं?

  • बच्चों को अभ्यास करने में मदद करती हैं।
  • अक्षरों की सही पहचान और लिखने की आदत डालती हैं।

अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न (FAQs)

निष्कर्ष (Conclusion)

हिंदी बारहखड़ी (Hindi Barakhadi) सीखना भाषा की नींव को मजबूत करता है। यह न केवल बच्चों के लिए, बल्कि हिंदी सीखने वाले सभी के लिए फायदेमंद है। नियमित अभ्यास, सही उच्चारण और वर्कशीट हल करने से कोई भी हिंदी भाषा में निपुण हो सकता है। इसके अलावा आप Barakhadihub.com पर अन्य उपयोगी अभ्यास सामग्री, वर्कशीट और फ्लैश कार्ड प्राप्त कर सकते है, जिससे बच्चे आसानी से सिख सकते है।